2,778 Views
Favorite
ในประเทศไทยมีการเพาะเลี้ยงครั่งกันมานานแล้วตามหลักฐานพบว่ามีการค้าครั่งมาตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยาเนื่องจากให้ผลผลิตสูงปัจจุบันจึงนิยมเลี้ยงกันมากในภาคเหนือ เช่น จังหวัดแพร่ สุโขทัย น่าน ลำปาง ตาก เชียงราย พะเยา เชียงใหม่ ลำพูน และภาคตะวันออกเฉียงเหนือ เช่น จังหวัด ขอนแก่น อุบลราชธานี เลย บุรีรัมย์ ศรีสะเกษ มหาสารคาม ร้อยเอ็ด นครราชสีมา สกลนคร กาฬสินธุ์ สำหรับในภาคกลางตั้งแต่ประจวบคีรีขันธุ์ขึ้นไปสามารถเพาะเลี้ยงครั่งได้แต่ไม่เป็นที่นิยมกันเนื่องจากมีแมลงศัตรูรบกวนมากและให้ผลผลิตต่ำสถิติการผลิตไม่แน่นอนแล้วแต่สภาพดินฟ้าอากาศแต่ละปีในภาคเหนือผลผลิตสูงกว่าภาคตะวันออกเฉียงเหนือ
มีการเลี้ยงครั่งกันทั่วโลกตามต้นไม้ไม่น้อยกว่า ๖๐ ชนิด สำหรับประเทศไทยไม่น้อยกว่า ๓๐ ชนิด ซึ่งส่วนมากเป็นต้นไม้ในวงศ์เลกูมิโนซี (Laguminosae) ต้นไม้ที่จะใช้เลี้ยงครั่งให้ได้ผลดีขึ้นอยู่กับคุณสมบัติของน้ำเลี้ยงของต้นไม้ กล่าวคือ ต้องมีคุณสมบัติเกือบเป็นกลาง คือ ๕.๘-๖.๐ และความหนาแน่นของน้ำเลี้ยงจะต้องอยู่ระหว่าง ๐.๑๔-๐.๑๗๒๘ ต้นไม้ชนิดเดียวกันบางต้นเลี้ยงครั่งได้ผลดีแต่บางต้นได้ผลไม่ดีทั้งนี้ขึ้นกับสภาพท้องถิ่นที่ปลูกและความแตกต่างในรายละเอียดของต้นไม้ด้วย เช่น ใบเล็ก ใบใหญ่ ใบเขียวอ่อนหรือเขียวแก่ สีของเปลือก เป็นต้น ในประเทศไทยนิยมใช้ต้นไม้ต่างชนิดกันเลี้ยงครั่ง ได้แก่ ก้ามปู ปันแถ สแกนา ไทร พะยูง ถั่วแระ ตะคร้อ ทองกวาว พุทรา สีเสียดเทศ พะยอมดง แตงกวา คาง เปล้า กางขี้มอด มะเดื่ออุทุมพร เลียงผึ้ง หลังคำ รัง มะคำไก่ ฉนวน ถ่อน มะแฮะนก เครือกำจาย ปอยาบอินเดีย พุทราป่า ไฮหมี้ (ไทรใบขนุน) เป็นต้น
ต้นไม้ที่จะปล่อยครั่งเพาะเลี้ยงจะต้องได้รับการรานกิ่งและตบแต่งกิ่งล่วงหน้าให้ถูกวิธีการระยะเวลาในการตัดแต่งกิ่งล่วงหน้าขึ้นอยู่กับชนิดของต้นไม้ต้นไม้บางชนิดต้องตบแต่งกิ่งล่วงหน้าเพียง ๖ เดือน และบางชนิดต้องใช้เวลาถึง ๑๘ เดือน เพื่อให้ได้กิ่งอวบอ่อนพอดีลูกครั่งไม่สามารถใช้งวงเจาะไชลงไปบนเปลือกที่แข็ง ๆ ได้ดังนั้นจึงอาศัยดูดกินบนกิ่งที่อวบอ่อนการตัดแต่งกิ่งนอกจากจะทำให้ได้กิ่งที่อวบอ่อนแล้วยังมีวัตถุประสงค์ให้เรือนยอดกว้างมีกิ่งแตกใหม่จำนวนมากเพื่อให้มีพื้นที่สำหรับครั่งเกาะมาก ๆ จะได้มีผลผลิตครั่งสูง
จะต้องได้รับการคัดเลือกเฉพาะครั่งพันธุ์ที่สมบูรณ์ปราศจากแมลงรบกวนและแก่พอดีก่อนที่ลูกครั่งจะคลานออกจากซากรังเก่าไม่เกิน ๗ วัน โดยสังเกตจากผิวภายนอกรังครั่งจะมีรอยแตกร้าวเป็นตอน ๆ ประมาณ ๒-๓ สัปดาห์ ก่อนจะถึงเวลาที่ครั่งจะออกตัวอ่อนและจะสังเกตเห็นจุดสีเหลืองส้มโตขึ้นบริเวณผิวภายนอกเมื่อบิรังครั่งภายในจะเห็นช่องว่างสำหรับลูกครั่งเตรียมพร้อมที่จะคลานออกจากซากรังเก่า
ตัดครั่งพันธุ์เป็นท่อนยาวท่อนละประมาณ ๖-๗ นิ้ว แล้วนำไปห่อฟางและผูกเป็นคู่ ๆ ไปแขวนคร่อมไว้บนกิ่งไม้ที่จะใช้เลี้ยงครั่งหรือใช้ท่อนครั่งพันธุ์ผูกให้ขนานกับความยาวของกิ่งปล่อยให้ตัวอ่อนคลานไปตามความยาวของกิ่งและฝังงวงลงไปที่เปลือกของกิ่งไม้เพื่อดูดกินน้ำเลี้ยงของต้นไม้เมื่อลูกครั่งกระจายเต็มกิ่งแล้วย้ายพันธุ์ไปกิ่งอื่น ๆ ต้องปฏิบัติภายในเวลา ๒ สัปดาห์ แล้วจึงเก็บครั่งพันธุ์ลงปริมาณครั่งพันธุ์ที่ใช้ปล่อยจะต้องพอดีกับขนาดของต้นไม้ด้วยถ้าใช้ครั่งพันธุ์น้อยไปก็จะได้ผลผลิตน้อยไม่คุ้มกันแต่ถ้าใช้ครั่งมากเกินไปต้นไม้ก็จะตายทั้งนี้ต้องการอาศัยความชำนาญเป็นพิเศษโดยทั่ว ๆ ไปครั่งพันธุ์ยาว ๑ ฟุต จะกระจายไปบนกิ่งไม้ ๑๒-๒๕ ฟุต หรือครั่งพันธุ์ ๑ กิโลกรัมจะยาวประมาณ ๕-๑๐ ฟุต ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่ เช่น ตะคร้อ ก้ามปู ต้องใช้ครั่งพันธุ์ถึง ๕๐ กิโลกรัม เป็นต้น
ชีพจักรของแมลงครั่งมีระยะเวลา ๖ เดือน ในปีหนึ่งจึงมีการตัดเก็บครั่ง ๒ ครั้ง คือ การตัดครั่งเพาะเลี้ยงในรอบฤดูร้อนระหว่างเดือนพฤษภาคม- มิถุนายนและครั่งรอบฤดูฝนระหว่างเดือนตุลาคม-พฤศจิกายนเป็นการตัดเก็บเพื่อซื้อขายและทำพันธุ์เพาะเลี้ยงครั่งที่ตัดเก็บลงจากต้นไม้นั้นต้องตัดก่อนที่ลูกครั่งออกเป็นตัวประมาณ ๗ วัน เริ่มตัดกิ่งไม้ที่ครั่งจับทำรังจากกิ่งยอด ๆ ลงมาหากิ่งที่อยู่ตอนล่างแล้วรวบรวมทอนิ่งไม้ที่ตัดเฉพาะที่มีครั่งจับแยกไว้ต่างหากคัดเลือกครั่งที่สมบูรณ์ปราศจากแมลงทำลายแยกไว้เป็นครั้งพันธุ์ส่วนที่เหลือเป็นครั่งดิบที่นำมาซื้อขายกันให้รีบกระเทาะครั่งดิบออกจากกิ่งไม้เสียโดยเร็วแล้วนำไปผึ่งตากให้แห้งโดยเฉลี่ยให้บาง ๆ อย่างวางทับถมกันเพราะจะทำให้ครั่งดิบติดกันเป็นพืดยากต่อการทุบให้แตกเป็นก้อนเล็ก ๆ และทำให้เป็นครั่งเม็ดได้ยากนอกจากนี้คุณภาพครั่งจะเสื่อมลงด้วยการเก็บครั่งดิบไว้ในโรงเก็บครั่งจะต้องฉีดยาป้องกันแมลงด้วยเนื่องจากมีแมลงศัตรูหลายชนิดโดยเฉพาะปลวกซึ่งเป็นปัญหาสำคัญในประเทศไทย
การเก็บครั่งดิบไว้เป็นเวลานานจะทำให้ครั่งเสื่อมคุณภาพ ดังนั้น จึงควรแปรสภาพเป็นครั่งเม็ดซึ่งเก็บได้ทนนานกว่า
การตัดครั่งทำพันธุ์ที่ถูกวิธีเป็นสิ่งที่จำเป็นอย่างหนึ่งในการเพาะเลี้ยงครั่งกสิกรอาจทำการตัดเก็บครั่งพันธุ์ลงพร้อมกับครั่งดิบที่เป็นสินค้าขายตามที่ได้กล่าวมาแล้วก็ได้ หรือจะตัดไม้พร้อมกันก็ได้โดยตัดครั่งที่จะซื้อขายกันลงเสียก่อนจะแก่เต็มที่และมีลูกครั่งออกมาจากรังสำหรับครั่งที่จะเก็บไว้เป็นครั่งพันธุ์ให้ปล่อยทิ้งไว้บนต้นไม้ก่อน จนกว่าครั่งจะเริ่มออกตัวอ่อนหรือก่อนออกตัวอ่อน ๓-๕ วันจึงตัดลงทำพันธุ์สำหรับปล่องครั่งเพาะเลี้ยงรอบต่อไป
สำหรับการคาดคะเนวันที่ลูกครั่งออกตัวนั้นถ้าเป็นสวนครั่งขนาดเล็กหรือที่มีการปล่อยเพียงเล็กน้อยควรปล่อยไว้จนเห็นลูกครั่งเริ่มคลานออกจากรังก่อนแล้วจึงตัดเก็บครั่งพันธุ์ลงปล่อยทันทีบนต้นไม้ที่จะเพาะเลี้ยงครั่งในรอบต่อไปแต่ถ้าเป็นสวนครั่งขนาดใหญ่การคาดคะเนวันที่ลูกครั่งออกตัวเป็นสิ่งสำคัญอาจคาดคะเนได้โดยดูจากรูปร่างของครั่งตัวเมียเมื่อนำรังครั่งบิดดูภายในเซลล์ก่อนถึงเวลาออกตัวอ่อน ๓-๔ สัปดาห์ จะพบตัวเมียเปลี่ยนรูปเป็นลักษณะกลมและยิ่งใกล้เวลาเข้าไปก็จะยิ่งกลมมากขึ้นและเห็นเป็นก้อนชัดขึ้น ต่อมาอีก ๒-๓ สัปดาห์ก่อนออกตัวอ่อนผิวบริเวณภายนอกจะมีรอยแตกร้าวเห็นได้ชัดและก่อนจะออกตัวประมาณ ๒ สัปดาห์ รังครั่งจะเริ่มแห้งและสามารถแกะออกจากกิ่งไม้ที่ครั่งจับทำรังได้ง่ายต่อมาก่อนถึงวันลูกครั่งออกตัวประมาณ ๗ วัน ลักษณะสีผิวของรังครั่งเริ่มเปลี่ยนไปในบางจุดโดยมองเห็นเป็นจุดสีเหลืองส้มและจุดสีเหลืองส้มนั้นจะโตขึ้นทุกวัน (จุดสีเหลืองส้มนั้นเกิดจากครั่งตัวเมียที่อยู่ภายในเริ่มหดตัวมากเข้าทำให้เกิดช่องว่างภายในเซลล์เมื่อส่องดูจึงเห็นเป็นจุดสีเหลืองส้ม) เมื่อจุดสีเหลืองส้มขยายตัวได้ประมาณ ๑/๓ ของผิวนอกจะเหลือเวลาประมาณ ๓-๕ วัน ก่อนครั่งออกตัวอ่อนและเมื่อขยายโตประมาณ ๑/๒ ของบริเวณผิวภายนอกจะเหลือเวลาประมาณ ๑-๒ วัน ลูกครั่งจะออกมาถ้ามีไม้เลี้ยงครั่งมากก็ควรตัดก่อนประมาณ ๓-๕ วัน เพื่อจะได้เวลาพอที่จะตัดทอนห่อครั่งพันธุ์ แล้วนำไปปล่อยบนต้นไม้ต้นต่อไป
การคาดคะเนวัดตัดครึ่งทำพันธุ์เป็นสิ่งสำคัญมากเนื่องจากถ้าตัดครั่งที่ยังไม่แก่ลงทำพันธุ์นั้นจะทำให้ครั่งตัวเมียอ่อนแอและมีจำนวนน้อยและถ้าหากตัดล่วงหน้าเป็นเวลานานโดยที่ครั่งยังไม่แก่จะไม่มีลูกครั่งออกมาหรืออาจมีเพียงเล็กน้อยทำให้ผลเสียหายในการเพาะเลี้ยงครั่งได้แต่ถ้าตัดครั่งลงทำพันธุ์ช้าเกินไปปล่อยไว้จนลูกครั่งคลานออกมาจากรังหมดแล้วจึงตัดลูกครั่งก็จะตายได้และไม่มีลูกครั่งเหลือพอปล่อยเพาะเลี้ยงในรอบต่อไป
ครั่งพันธุ์ในระหว่างขนส่งไปไกลให้บรรจุลงในเข่งตาโปร่งหรือตะกร้าไม้ไผ่แล้วทอดเป็นท่อน ๆ วางอย่าให้ทับกันแน่นโดยวางท่อนครั่งพันธุ์ให้โปร่งไขว้ไปมาเพื่อให้อากาศถ่ายเทได้และเอาฝาเปิดปากเข่งหรือภาชนะไว้อย่างโปร่ง ๆ ถ้าระยะทางไกลมากให้ตัดครั่งพันธุ์ก่อนออกตัวได้ไม่เกิน ๘-๑๐ วัน
